Czym się cechuje organizm ludzki? Między innymi symetrią. W końcu mamy dwoje równo położonych oczu, rąk i nóg. I mimo że tego nie widać, mamy również symetryczne względem siebie łuki zębowe, posiadające po 14-16 zębów (w zależności od tego, czy są ósemki) w szczęce i żuchwie. Gdy przedwcześnie utracimy jeden z zębów i powstanie po nim luka, pozostałe zęby będą samoistnie przesuwać się dążąc do jej zamknięcia w celu uzyskania powtórnej symetrii. I tutaj wkracza ortodontyczny utrzymywacz przestrzeni, który jest narzędziem stosowanym w celu zachowania łuku zębowego w fizjologicznej symetrii i w odpowiednim kształcie. Warto dodać, że zjawisko przemieszczenia się zębów dotyczy zarówno dzieci (czyli mleczaków), jak i dorosłych, przy czym u tych pierwszych cechuje się szybkim tempem postępowania.
Ortodontyczny utrzymywacz przestrzeni
Wędrujące zęby, jakkolwiek dziwnie by to nie brzmiało, nie są jakąś legendą stomatologiczną, ale zjawiskiem bardzo powszechnym. Zęby zaczynają wędrować (czyli przesuwać się) w wyniku utraty zęba mlecznego czy stałego i niestety jest to sytuacja niepożądana, która może nieść za sobą poważne konsekwencje dla naszego zgryzu. Receptą na to jest ortodontyczny utrzymywacz przestrzeni, którego zadaniem jest trzymanie miejsca dla mającego się pojawić zęba stałego i tym samym niedopuszczenie do wędrówki innych, sąsiadujących z luką zębową zębów.
Czemu zęby wędrują?
Czym jest ortodontyczny utrzymywacz przestrzeni?
Utrzymywacz przestrzeni to samodzielny bądź stanowiący część aparatu ortodontycznego element, którego zadaniem jest zapobieganie przemieszczaniu się zębów w przypadku przedwczesnej utraty mleczaków czy zębów stałych np. w wyniku urazu czy zniszczenia przez zaawansowaną próchnicę. Stały utrzymywacz przestrzeni, bo z takim mamy najczęściej do czynienia, wygląda bardzo niepozornie – przybiera formę metalowego pierścienia z przylutowaną metalową pętlą o odpowiednim kształcie i o długości luki w łuku zębowym. Taki utrzymywacz przestrzeni mocuje się na stałe za pomocą cementu do zębów bezpośrednio sąsiadujących z luką, znajdujących się po jej przeciwległych stronach (do jednego zęba przytwierdza się pierścień, o drugi opiera się pętlę). Zdejmuje się go natomiast w momencie, gdy w wolnej, chronionej przez pętle przestrzeni zacznie wyrzynać się stały ząb. Drugi rodzaj – ruchomy utrzymywacz przestrzeni występuje natomiast w postaci wyjmowanej płytki podniebnej utrzymującej się dzięki idealnemu dopasowaniu do śluzówki dziecka. W przypadku gdy Mały Pacjent leczony jest ortodontycznie, utrzymywacz przestrzeni dodaje się do użytkowanego aparatu. Przybiera on wówczas formę akrylowej wypustki odchodzącej od płytki ortodontycznej aparatu w miejscu luki zębowej.
U kogo stosuje się ortodontyczny utrzymywacz przestrzeni?
Utrzymywacz przestrzeni stosuje się głównie u Małych Pacjentów, u których „wędrówka” zębów po utracie mleczaka jest bardzo nasilona i postępuje naprawdę szybko. Ma to szczególnie istotne znaczenie w przypadku zabezpieczenia wolnej przestrzeni dla przyszłych, stałych przedtrzonowców po przedwczesnej utracie mlecznych czwórek i piątek. W przypadku osób dorosłych u których zjawisko wędrujących zębów również występuje, ale zachodzi znacznie wolniej niż w przypadku dzieci, utrzymywacz przestrzeni stanowi rozwiązanie tymczasowe wykorzystywane niekiedy przed wykonaniem stałego uzupełnienia protetycznego, lub w trakcie długotrwałego leczenia implantologicznego czy periodontologicznego. Warto jednak dodać, że utrzymywacz przestrzeni u osoby dorosłej to metoda leczenia niezwykle rzadko spotykana z racji faktu, że luk zębowych zazwyczaj występuje więcej i zajmują one więcej miejsca.
Jakie są konsekwencje przedwczesnej utraty zęba?
Zanim przejdziemy do omówienia możliwych konsekwencji przedwczesnej utraty zęba, warto jest przypomnieć sobie jaką funkcję pełnią zęby. Zęby służą oczywiście do gryzienia i przeżuwania pokarmów. Dodatkowo zęby mleczne, z czego często nie zdajemy sobie sprawy, odgrywają kluczową rolę w prawidłowym wyrzynaniu się zębów stałych. Tkwiąc w dziąsłach naturalnie utrzymują miejsce dla swoich stałych następców znajdujących się tuż pod nimi w postaci zalążków zębów stałych. Zanikające z czasem korzenie mleczaków dodatkowo wskazują zębom stałym prawidłowy kierunek wyrastania. Co się zatem dzieje w sytuacji, gdy dziecko przedwcześnie utraci ząb mleczny? Pozostałe zęby zaczynają wędrować, wychylać się i rotować w kierunku luki po utraconym zębie. W ten sposób dochodzi do skrócenia łuku zębowego i zablokowania miejsca dla wyrzynającego się zęba stałego. Ten jest zatem zmuszony znaleźć sobie nowe miejsce do wyrośnięcia. Może przy okazji wyrżnąć się krzywo, poza łukiem zębowym bądź zatrzymać się w kości (czyli nie pojawić się wcale). Nieprawidłowe wyrżnięcie się zęba stałego może zaburzyć symetrię łuku zębowego, prowadzić do stłoczeń zębowych i w końcu – do rozwoju wad zgryzu. Wówczas u Małego Pacjenta mogą pojawić się nie tylko problemy trawienne (z racji niedokładnego rozdrabniania pokarmów), ale i zaburzenia wymowy. Utrzymywacz przestrzeni, w sytuacji przedwczesnej utraty mleczaka, stanowi najlepszą metodę zapobiegania wadom zgryzu. Leczenie nim jest przy tym znacznie prostsze, krótsze i bez porównania tańsze niż późniejsze rozwiązywanie problemów w gabinecie ortodontycznym.