Zgryz otwarty
Zgryz otwarty to wada zgryzu, polegająca na braku kontaktu zębów górnych z dolnymi w płaszczyźnie pionowej. Wada ta objawia się występowaniem tzw. szpary niedogryzowej między zębami przednimi (zgryz otwarty przedni), bądź rzadziej – bocznymi (zgryz otwarty boczny).
Zgryz otwarty zaliczany jest to wad pionowych, wśród rasy kaukaskiej jest zaburzeniem stosunkowo rzadkim, bowiem występującym u około 2-4% populacji.
Zgryz otwarty zębowy i zgryz otwarty szkieletowy
Zgryz otwarty może wynikać z nieprawidłowego ustawienia zębów bądź z nieprawidłowej budowy szczęki i żuchwy. W pierwszym przypadku mówimy o tzw. zgryzie otwartym zębowym. Wada ta na ogół bywa konsekwencją nieprawidłowych nawyków czy funkcji i mamy z nią do czynienia przede wszystkim u dzieci. W drugim przypadku mówimy natomiast o tzw. zgryzie otwartym szkieletowym. Ten, najczęściej wynika z uwarunkowań genetycznych i spowodowany jest występowaniem nadmiernego rozstawienia między płaszczyznami żuchwy i szczęki. O ile zgryz otwarty zębowy nie objawia się jakimikolwiek widocznymi zmianami w rysach twarzy, o tyle w zgryzie otwartym szkieletowym dolna część twarzy ulega wypukleniu i wydłużeniu (tzw. long face), a usta są stale uchylone, zbyt wypchnięte lub nadmiernie napięte w momencie, gdy pacjent usiłuje je połączyć.
Przyczyny powstania zgryzu otwartego
Zgryz otwarty, poza wyżej wspomnianymi uwarunkowaniami genetycznymi, może wynikać z urazów przebytych w dzieciństwie, w których doszło do resorpcji wyrostka kłykciowego żuchwy w stawie skroniowo-żuchwowym. Ponadto, wada ta może być wywołana przez liczne czynniki środowiskowe. Wśród nich możemy chociażby wymienić nieprawidłowe ułożenie języka (na dnie jamy ustnej zamiast na podniebieniu), stale otwarte usta czy oddychanie przez nie. Oddychanie torem ustnym jest bowiem czynnością nieprawidłową, która niekorzystnie wpływa na rozwój i funkcjonowanie dziecka. Najczęściej wynika z przewlekle zatkanego nosa, posiadania trzeciego migdałka lub po prostu z przyzwyczajenia. Zgryz otwarty może być również konsekwencją przetrwałej, wadliwej funkcji połykania. Polega ona na tym, że język w trakcie połykania układa się między zębami, a mięśnie bródki i policzków wywierają nacisk na kości twarzy. Ten typ połykania charakterystyczny jest dla małych dzieci (tzw. połykanie niemowlęce) i powinien zaniknąć między 1,5, a 4 rokiem życia. W przypadku zgryzu otwartego zębowego, u źródła przyczyn najczęściej wymienia się nieprawidłowe, długotrwałe nawyki takie jak ssanie smoczka czy palca, zagryzanie ołówków czy długopisów. W wyniku tych czynności zęby ulegają przesunięciu i powstaje charakterystyczna dla tego typu wady zgryzu szpara niedogryzowa.
Leczenie zgryzu otwartego
W przypadku dzieci z zębami mlecznymi, to jest do około 5 roku życia, kluczowym elementem leczenia jest eliminacja nieprawidłowych nawyków. Stosuje się szereg ćwiczeń, które mają na celu nauczenie dziecka prawidłowego połykania czy pozycji języka. Jeżeli przyczyną wady zgryzu jest nieprawidłowy tor oddechowy, należy znaleźć przyczynę takiego stanu rzeczy i zniwelować nią. U małych dzieci, znajdujących się jeszcze w okresie rozwojowym, w wyniku tych czynności zgryz na ogół naprawia się sam – tzn. zęby powracają na właściwe miejsce, a twarzoczaszka zaczyna rosnąć w odpowiednim kierunku. W przypadku nastolatków i osób dorosłych, leczenie zgryzu otwartego na ogół odbywa się za pomocą aparatu stałego. W niektórych sytuacjach wskazana jest również ekstrakcja, intruzja zęba (tzn. wtłoczenie wgłąb kości) za pomocą miniimplantu czy nawet operacja ortognatyczna. Ta ostatnia, bywa zresztą jedyną możliwą metodą leczenia w przypadku zgryzu otwartego szkieletowego.