Zgryz krzyżowy

Zgryz krzyżowy to wada zgryzu, polegająca na zachodzeniu zębów dolnych na zęby górne. Przypadłości tej najczęściej towarzyszy asymetria warg (przesunięcie wargi dolnej) i niesymetryczna linia pośrodkowa zębów siecznych (przerwa między jedynkami górnymi w innej linii niż przerwa między jej dolnymi odpowiednikami). Zgryz krzyżowy zaliczany jest do poprzecznych wad zgryzu. 

Rodzaje zgryzu krzyżowego:

• zgryz krzyżowy częściowy przedni cechujący się zachodzeniem zębów dolnych przednich na zęby górne. Wada ta objawia się przesunięciem linii pośrodkowej (tzn. przerwy) między jedynkami, asymetrią warg i najczęściej – bocznym przesunięciem żuchwy;
• zgryz krzyżowy częściowy boczny cechujący się zachodzeniem zębów dolnych bocznych po jednej lub obu stronach na zęby górne. Typ ten wynika na ogół ze zwężenia szczęki. Nie towarzyszy mu zmiana rysów twarzy ani przesunięcie linii pośrodkowej zębów siecznych;
• zgryz krzyżowy całkowity cechujący się zachodzeniem połowy łuku zębowego dolnego na łuk górny. Najczęściej wynika on z dysproporcji w szerokości łuków zębowych (zbyt szerokiego łuku dolnego, zbyt wąskiego górnego). W jego przypadku przerwa między jedynkami może, ale nie musi przesunąć się. W rysach twarzy zgryz krzyżowy całkowity manifestuje się zapadnięciem wargi górnej oraz uwypukleniem wargi dolnej. 

Przyczyny powstania zgryzu krzyżowego

Zgryz krzyżowy może powstać w wyniku uwarunkowań genetycznych oraz nieprawidłowego przebiegu ciąży (przebyte choroby wirusowe matki, zła dieta, nadużywanie leków czy stosowanie używek). Jego przyczyna może również tkwić w złych nawykach dziecka w pierwszych latach życia. Zaliczyć można do nich chociażby długotrwałe ssanie smoczka lub palca czy zbyt długie karmienie butelką. Zgryz krzyżowy może być także konsekwencją niewprowadzenia stałych, twardych pokarmów do diety malucha, nieprawidłowego toru oddechowego (przez usta) czy nieprawidłowej pozycji języka. 

Objawy zgryzu krzyżowego

Najbardziej specyficznymi objawami zgryzu krzyżowego są wspomniane wcześniej przesunięcie linii pośrodkowej zębów oraz asymetria warg (jednej lub obu jednocześnie) i zapadnięcie się wargi górnej. Specyficznym objawem zgryzu krzyżowego jest również zaburzony tor odwodzenia żuchwy. W sytuacji tej, dolna szczęka przy otwieraniu ust zamiast poruszać się w prostej linii, zbacza w stronę wady. 

Leczenie zgryzu krzyżowego

W przypadku dzieci znajdujących się jeszcze w okresie rozwojowym, leczenie zgryzu krzyżowego jest o wiele prostsze niż w przypadku dorosłych. U dzieci z uzębieniem mieszanym na ogół stosuje się aparat ruchomy, natomiast u nieco starszych pacjentów, z uzębieniem stałym, aparat stały. Jeżeli obecna wada zgryzu wynika ze zbyt małej szczęki, stosuje się aparaty ortodontyczne typu Hyrax lub Hass, które służą rozsunięciu szczęki na boki w celu jej poszerzenia. Ortodonci stosują również aparat typu Lip Bumper, który rozbudowuje łuki zębowe oraz maskę twarzową. Ta ostatnia stosowana jest w przypadku, gdy szczęka jest cofnięta w stosunku do całej części twarzowej czaszki. W przypadku osób dorosłych zgryz krzyżowy leczy się stałym aparatem ortodontycznym, który służy przesunięciu zębów w płaszczyźnie pionowej. Jeżeli przyczyną wady jest asymetria szczęki w stosunku do żuchwy, kolejne będzie również przeprowadzenie operacji szczękowej. Ta, polega na odłamaniu kości szczęki od czaszki, a następnie zamocowaniu jej na specjalnych śrubach kostnych i płytkach tytanowych w ustalonym, prawidłowym położeniu.