Aparat ortodontyczny stały

Aparat ortodontyczny stały to narzędzie służące do korekcji poważniejszych wad zgryzu w uzębieniu stałym. Jego działanie opiera się na wywoływaniu sił (dzięki aktywacji aparatu), które oddziałują na odpowiednie zęby i kości powodując tym samym ich przesuwanie się. Ze względu na fakt, że jest przymocowany do zębów na stałe, charakteryzuje się dużą precyzją i efektywnością działania. Leczenie aparatem ortodontycznym stałym jest procesem długofalowym, trwającym nawet 2-3 lata. Należy jednak dodać, że u młodszych pacjentów wymagany czas noszenia aparatu bywa na ogół krótszy niż w przypadku starszych osób.

Wskazania do założenia aparatu ortodontycznego stałego:

• Tyłozgryz – najczęstsza wada zgryzu polegająca na cofnięciu dolnego łuku zębowego względem górnego. Powoduje zniekształcenia twarzy (wyraźnie cofniętą żuchwę i opadające kąciki ust) oraz wady wymowy.

• Przodozgryz – polegający na cofnięciu górnego łuku zębowego względem górnego. W wyglądzie manifestuje się znacznie wysuniętą do przodu szczęką oraz bródką.

• Zgryz głęboki – polegający na zachodzeniu górnego łuku zębowego na łuk dolny na około 2/3 jego wysokości. Powoduje asymetrię twarzy i prowadzi do nadmiernego ścierania się zębów.

• Zgryz krzyżowy – polegający na wzajemnym zachodzeniu na siebie niektórych zębów w łuku. Powoduje pękanie szkliwa, ścieranie się zębów, a nawet recesję dziąseł.

• Zgryz otwarty – polegający na braku styczności między zębami. Przerwy między nimi określa się mianem szpary niedogryzowej, a przykładem może być chociażby diastema objawiająca się widoczną szparą między górnymi jedynkami. Wada ta powoduje niedorozwój szczęki, wydłużenie twarzy, obniżone napięcie mięśni warg, języka i żujących oraz wysokie podniebienie. Ponadto, utrudnia przeżuwanie pokarmów i zaburza prawidłową wymowę.

• Stłoczenia – polegające na niemieszczeniu się w łukach zębowych wszystkich zębów, przez co wyrzynają się one poobracane, pod niewłaściwym kątem i w nieodpowiednim miejscu. Tworzą efekt bałaganu w buzi pacjenta. W przypadku tej wady, przed nałożeniem aparatu stałego na ogół usuwa się jeden bądź nawet kilka nadliczbowych zębów.

Rodzaje stałych aparatów ortodontycznych:

• Aparaty ligaturowe (tradycyjne) – najczęściej stosowane aparaty ortodontyczne składające się z łuków, ligatur (gumek) oraz zamków. Zamki są przyklejane za pomocą specjalnego kleju do zewnętrznej powierzchni zębów, a łuk wywiera na nie siłę przemieszczającą. Wraz z upływem leczenia, zastępowany on jest przez coraz grubszy, a co za tym idzie silniej działający łuk. Wśród aparatów ligaturowych wyróżnić można aparat ze standardowymi zamkami metalowymi oraz bardziej estetyczne wersje – z mniej widocznymi zamkami ceramicznymi, porcelanowymi, szafirowymi czy kryształowymi.

• Aparaty samoligaturujące – w których łuki aparatu utrzymują się na zębach nie dzięki ligaturom (gumkom), ale dzięki specjalnym aktywnym klapkom umieszczonym w zamkach aparatu. Dzięki temu wyraźnie zmniejsza się nacisk na zęby i ograniczony zostaje dyskomfort pacjenta. Aparaty samoligaturujące nie wymagają częstej wymiany ligatur, co sprawia, że wizyty kontrolne u ortodonty są rzadsze, a czas leczenia krótszy niż w przypadku aparatów tradycyjnych. W ich przypadku również występują wersje z zamkami metalowymi oraz bardziej estetycznymi (ceramiczne, kryształowe).

• Aparaty lingwalne (językowe) – które posiadają niemalże identyczną budowę jak aparaty tradycyjne, ale wyróżnia je sposób mocowania – mianowicie na wewnętrznej powierzchni zębów, to znaczy od strony języka. Dzięki temu są praktycznie niezauważalne dla otoczenia i samego pacjenta. Mimo wysokiej estetyki aparatu, jego umiejscowienie jeszcze bardziej utrudnia codzienną higienę jamy ustnej i początkowo – artykulację niektórych słów. Ponadto, warunkiem założenia aparatu lingwalnego jest odpowiednio szeroki łuk zębowy i wysokie zęby (w przeciwnym razie zamki nie zmieściłyby się na ich powierzchni tylnej).

Przeciwwskazania do założenia aparatu ortodontycznego stałego:

• chore zęby (warunkiem założenia aparatu jest całkowite wyleczenie wszystkich ubytków w zębach);

• choroby przyzębia;

• zaawansowana cukrzyca;

• choroby obniżające odporność organizmu (np. białaczka);

• koronki i mostki na zębach.