Bruksizm

Bruksizm to nieświadoma, zbyt wysoka aktywność mięśni żwaczy, objawiająca się zgrzytaniem i zaciskaniem zębów. Przypadłość ta zaliczana jest do grupy zaburzeń snu (tzw. parasomnia), bowiem występuje zwłaszcza w trakcie nocy, jednak zdarza się również bruksizm dzienny. Bruksizm dotyczy zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. W drugiej grupie najczęściej dotyczy osób w wieku 18-45 lat, a około 40% z nich nawet nie jest świadoma posiadania owej przypadłości.

Przyczyny bruksizmu

W zdecydowanej większości przypadków, bruksizm związany jest ze wzrastającym poziomem stresu w codziennym życiu. Przyczyną mimowolnego zgrzytania zębami może być również nerwica, depresja i samotność, odkryto bowiem, że osoby mieszkające samotnie zdecydowanie częściej zmagają się z bruksizmem. O ile wszystkie powyższe czynniki w mniejszym bądź większym stopniu związane były z dużym poziomem stresu, o tyle drugą grupę przyczyn stanowią te, bezpośrednio związane z budową jamy ustnej. Wśród nich wyróżnić możemy chociażby wady zgryzu, nadmierne napięcie mięśni żwaczy czy dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych. Mimowolne zgrzytanie zębami może także wynikać z diety ubogiej w magnez oraz z nieprawidłowo dopasowanych plomb, koron czy protez zębowych. Bruksizm bywa też uwarunkowany genetycznie i może również wynikać ze zbyt częstego żucia gumy.

Bruksizm u dzieci

Bruksizm na niektórych etapach życia człowieka stanowi całkiem naturalne zjawisko. Tak jest chociażby w przypadku dzieci do 3 roku życia, u których zgrzytanie zębami związane jest z niedojrzałością układu nerwowego i mięśniowego oraz ze zmianą ustawienia zębów i żuchwy względem całej szczęki. Zgrzytanie zębami dotyka jednak również starsze dzieci – występuje nawet u 20-50% maluchów w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. W ich przypadku może być związany z niedoborem magnezu, wadami zgryzu czy nieprawidłową budową dróg oddechowych i jamy ustnej. Jeżeli drogi oddechowe są zwężone, dziecko przy każdym oddechu wysuwa żuchwę do przodu, co powoduje ocieranie się zębów o siebie. Bruksizm u dzieci bywa też skorelowany z chrapaniem i bezdechem sennym, jednak główną jego przyczyną, podobnie jak i w przypadku dorosłych, jest stres. Nieświadome zgrzytanie zębami w przypadku zdecydowanej większości dzieci jest zatem efektem przebodźcowania i nadmiernego napięcia emocjonalnego oraz stanowi sposób na rozładowanie go.

Warto dodać, że grupą szczególnie narażoną na zgrzytanie zębami są dziewczynki, a także dzieci z Zespołem Downa i zmagające się z problemami neurologicznymi (np. dziecięcym porażeniem mózgowym).

Objawy bruksizmu

Osoba cierpiąca na bruksizm bardzo często nie jest w ogóle świadoma tego faktu, a dowiaduje się o tym przy okazji – od bliskiej osoby słyszącej specyficzny dźwięk zgrzytania zębów w nocy, czy od stomatologa, który widzi wyraźne starcie zębów. Dolegliwość ta daje jednak bardzo dużo niepokojących sygnałów, wśród których możemy wyróżnić chociażby częste bóle głowy, ucha, karku i pleców czy zaburzenia słuchu. Osoby cierpiące na bruksizm mogą się również uskarżać na ból w okolicy oczodołów, nieostre widzenie czy nawet zaburzenia równowagi. Ponadto, na nawykowe zgrzytanie zębami może wskazywać przerost mięśni żwacza i bolesność w jego okolicy oraz bóle obręczy barkowej i ręki. Najbardziej widoczne objawy bruksizmu pochodzą jednak ze strony jamy ustnej. Jest nimi wyraźne ścieranie się zębów, pękanie szkliwa, częste krwawienie przy myciu, obnażanie się korzeni zębów, suchość w jamie ustnej (tzw. kserostomia) czy nawet łamanie się i wypadanie zębów.

Bruksizm – konsekwencje

W wyniku przewlekłych bólów w obrębie głowy i twarzy, częstokroć przypominających ataki migreny, osoba cierpiąca na bruksizm jest drażliwa, ma problemy ze skupieniem się i może cierpieć na bezsenność. Z czasem, u pacjentów pojawia się również przerost mięśni twarzy i szyi, a w efekcie – charakterystyczny, kwadratowy kształt twarzy z wyraźnie zarysowanymi żwaczami. Sukcesywne ścieranie się zębów sprawia natomiast, że te, stają się bardziej podane na występowanie takich schorzeń jak próchnica, zapalenie miazgi zębów czy nadwrażliwość. Widocznie starte zęby obniżają wiarę w siebie, a z czasem mogą zacząć się łamać, ruszać i wypadać. Ponadto, na błonie śluzowej policzków i języka, w wyniku nadgryzania pojawiają się odciski zębów przybierające postać bolesnych wybroczyn. Nawykowe zgrzytanie zębami sprawia również, że pacjentom towarzyszy chroniczny ból szczęki, a szerszemu otwieraniu ust towarzyszą charakterystyczne dźwięki trzaskania i przeskakiwania żuchwy.

Bruksizm – leczenie

Leczenie bruksizmu na ogół wymaga holistycznego podejścia i współpracy całego grona specjalistów począwszy od stomatologa, aż po psychologa. Celem terapii jest bowiem nie tylko pozbycie się bruksizmu i jego konsekwencji, ale również czynników wywołujących ową dolegliwość. Bardzo dobre efekty przynosi fizjoterapia stomatologiczna, polegająca na zastosowaniu terapii manualnych (takich jak masaż) w celu rozluźnienia mięśni twarzy. Konsultacje psychologiczne również bywają niezbędne – pomagają wyeliminować stres, który jak wiemy stanowi głównego winowajcę bruksizmu. Jeżeli natomiast chodzi o leczenie dolegliwości związanych ze zgrzytaniem zębami, najczęściej stosuje się tzw. szyny relaksacyjne. Są to specjalne, przezroczyste nakładki zakładane na noc na górne zęby, chroniące dolne przed ścieraniem się. Tworzone są indywidualnie na podstawie wycisku uzębienia pacjenta. Coraz bardziej popularną metodą rozwiązującą problem bruksizmu staje się również wstrzykiwanie botoksu w okolice mięśni żwaczy. Dzięki temu, aktywność tychże mięśni staje się ograniczona, wyraźnie zmniejsza się napięcie mięśni twarzy i w efekcie, pacjent zaprzestaje zgrzytać zębami. Efekt ten niestety utrzymuje się jedynie około 3 miesięcy, po czym wraca na ogół ze zdwojoną siłą.