Brak zawiązka zęba

Wrodzony brak zawiązków jednego lub kilku zębów w uzębieniu mlecznym bądź stałym nazywamy HIPODONCJĄ (inaczej AGENEZĄ ZĘBÓW). Przypadłość ta dotyka około 5% populacji, przy czym częściej dotyczy kobiet aniżeli mężczyzn. Braki zębowe obejmują częściej uzębienie stałe (3,3-9,56%) niż mleczne (0,4-0,9%), przy czym występuje silna korelacja między brakiem zawiązków zębów mlecznych, a stałych. Hipodoncja dotyczy najczęściej obustronnego braku siekaczy bocznych szczęki lub drugich przedtrzonowców.

Warto wiedzieć, że w przypadku mleczaków pełne łuki zębowe powinny wykształcić się mniej więcej około 3 roku życia dziecka, natomiast w uzębieniu stałym – około 13/14 lat. Jeżeli dziecko nie posiada pełnego uzębienia, ewentualną hipodoncję zawsze należy potwierdzić badaniem radiologicznym.

Brak zawiązków zębów możemy podzielić na 3 grupy:

hipodoncja – brak od 1 do 6 zębów (z wyłączeniem trzecich zębów trzonowych, a więc ósemek);
oligodoncja – brak więcej niż 6 zębów;
andodoncja – całkowity brak zawiązków zębowych.

W literaturze możemy również spotkać się z innym podziałem:

hipodoncja łagodna – brak 2-5 zębów;
hipodoncja średnia – brak 6-9 zębów;
hipodoncja ciężka – brak co najmniej 10 zębów.

Wśród przyczyn hipodoncji wyróżnia się:

1. czynniki środowiskowe:

– infekcje przebyte przez matkę w czasie ciąży ( np. różyczka);

– nadmierne naświetlanie promieniami RTG na początku ciąży;

– leki stosowane w czasie ciąży (m.in. talidomid i środki przeciwpadaczkowe);

– przebyty uraz zębów;

– ingerencje chirurgiczne w obrębie kości szczęk;

– chemio- i radioterapię w młodym wieku;

2. czynniki genetyczne:

– dziedziczenie autosomalne dominujące, recesywne i sprzężone z płcią (hipodoncja częściej występuje w kolejnych pokoleniach i u bliźniąt);

– mutacje w genach MSX1 i PAX9;

– zaburzenia unerwienia podczas ostatniej fazy rozwoju zawiązków zębowych.

Hipodoncja najczęściej współwystępuje z zaburzeniami takimi, jak:

opóźnione formowanie i wyrzynanie zębów;
zmniejszenie rozmiaru zębów (mikrodoncja);
ektopiczne wyrzynanie zębów (kłów szczęki i pierwszych stałych trzonowców);
skrócenie korzeni zębów;
hipoplazja i hipomineralizacja szkliwa;
rotacja przedtrzonowców i siekaczy bocznych szczęki.

Hipodoncja stanowi również objaw ponad 60 zespołów wad wrodzonych, w tym:

zespołu Downa (trisomia chromosomu 21);
dyspazji ektodermalnej;
rozszczepu wargi i podniebienia w okolicy szczeliny rozszczepu;
zespołu Aperta;
zespołu Pierr’a Robina;
zespołu Turnera.

Leczenie hipodoncji uzależnione jest od wieku Pacjenta, liczby brakujących zębów i ich umiejscowienia. U pacjentów w wieku rozwojowym najczęściej stosuje się rozwiązania tymczasowe do czasu zakończenia wzrostu:

poniżej 6 roku życia – ruchome protezy dziecięce (stosuje się je w celu odbudowy funkcji żucia i uniknięcia problemów natury psychologicznej);
w wieku 7-12 lat – ruchome uzupełnienie protetyczne bądź wypełnienie luki kompozytową nadbudową zębów sąsiadujących;
w okresie uzębienia mieszanego, przed podjęciem późniejszej ostatecznej odbudowy stosuje się często ortodontyczne utrzymywacze przestrzeni;
w fazie wczesnego uzębienia stałego (12-16 lat) – leczenie ortodontyczne w połączeniu z zastosowaniem tymczasowych mostów niekonwencjonalnych adhezyjnych (tzn. przytwierdzanych żywicą kompozytową, bez konieczności szlifowania własnych zębów) bądź nadbudowy kompozytowe (szczególnie w przypadku niedorozwoju zębów i mikrodoncji);
w przypadku ciężkiej hipodoncji (braku zawiązków wielu zębów) – protezy nakładowe overdentures

U Pacjentów, po zakończeniu fazy wzrostu (w przypadku kobiet około 17 roku życia, mężczyzn – 18) można w celu leczenia zastosować:

implanty zębowe;
mosty;
protezy overdenture na implantach.

Należy pamiętać, że leczenie hipodoncji jest procesem długotrwałym i wieloetapowym. W każdym przypadku niezmiernie ważne jest jednak jak najszybsze podjęcie leczenia, gdyż konsekwencją braku zęba jest brak obciążenia kości, a kość niepoddana obciążeniom z czasem całkowicie zanika.